Diyarbakır’a damgasını vuran Osmanlı valisi Kurt İsmail Paşa’ya halkın neden ''Kurt'' lakabını verdiği yıllar sonra bile merak uyandırıyor.
Bazı araştırmalarda, İsmail Hakkı Paşa'nın aslen Kürt olduğu ve asıl adının ''Kürt İsmail Paşa'' olduğunu belirtirken, bazı kesimlere de zeki oluşu nedeniyle ''kurt'' lakabını aldığını belirtiyor.
Diyarbakır salnamelerinde yer alan bilgiler ve yapılan araştırmalara göre, Osmanlı Devleti’nin zorlu dönemlerinden birinde, 28 Mayıs 1868 tarihinde Diyarbakır’a vali olarak atanan Karslı Hatunoğlu İsmail Hakkı Paşa'nın, görev süresi boyunca bölge halkının hafızasında silinmeyecek izler bıraktığı bildirildi.
Diyarbakır'da 7 yıl 9 ay gibi uzun bir süre görevde kalan İsmail Paşa’ya, halk tarafından “kurt” lakabı verildiği kaydediliyor.
Vali tayininin arkasında yalnızca onun zeki ve dirayetli bir devlet adamı olması değil, aynı zamanda dönemin Diyarbakır koşullarının da etkili olduğu belirtilerek, şehrin o yıllarda yerleşik hayata geçmemiş aşiretlerin baskısı altında olduğu göçebe toplulukların devleti tanımadığı da ifade ediliyor.
Yaşanan sorunlara çözüm getirecek güçlü bir otorite arayan Osmanlı hükümetinin, dönemin önemli devlet adamı Ahmet Cevdet Paşa’nın da görüşünü alarak, çözüm için İsmail Hakkı Paşa’yı Diyarbakır’a vali olarak atadığı bildiriliyor.
“KURT” LAKABI HALKIN SEVGİSİNDEN DOĞDU
İsmail Paşa, yalnızca idari başarılarıyla değil, aynı zamanda halkla kurduğu güçlü bağlarla da kısa sürede bölge insanının takdirini kazandığı belirtilerek, ''Kurt İsmail Paşa'nın göçebe aşiretleri ıslah edip iskâna tabi tutan, düzeni sağlayan, adaleti uygulayan ve toplumsal huzuru temin ettiği ve halkın gözünde sıradan bir bürokrattan çok daha fazlası olduğu kaydediliyor.
Ziya Gökalp'in de yıllar sonra Kurt İsmail Paşa ile ilgili sözleri şu şekilde yer aldı:
''Memleketimizde, halk sevdiği kimselere birer lakap takar. Kurt İsmail Paşa'ya da 'kurt' lakabını veren halktır. Diyarbekir'e gelip geçmiş valilerin ekserisini halk tanımaz. Yalnız çok sevdiği muhterem bir sima vardır ki onu pekiyi tanır ve aradan birçok batınlar geçtiği halde bir türlü unutamamışlardır. Bu şanlı sima Kurt İsmail Paşa'dır.''
UNUTULMAYAN BİR MİRASA İMZA ATTI
İsmail Hakkı Paşa'nın Diyarbakır’daki görev süresi sona erdikten sonra 1876’da Erzurum valiliğine atanması, ardından 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda aktif görev alması ve İstanbul’da üst düzey sorumluluklar üstlenmesi, onun devlet içindeki önemini bir kez daha gözler önüne serdi. 1896 yılında Üsküdar’da vefat eden Paşa, arkasında yalnızca yönettiği şehirlerde değil, Osmanlı bürokrasisinde de saygı duyulan bir isim olarak tarihe geçti.