Ferit Aslan
Diyarbakır’ın kalbi sayılan Sur’da Ulu Caminin yanında bulunan Sipahi çarşısının ne zaman ve neden, “Çarşiya Şewiti” olduğu ve bunun Ermeni Aşık Melül ile ilgisinin ne olduğunu biliyor musunuz?
Kentin geçmişi ile ilgili çok önemli bir hafıza oluşturan, “Diyarbakır Hafıza” bugünkü adıyla Yanık çarşı olan “Çarşiya Şewiti” ile ilgili bizleri 1895 yılına götürüyor.
DİYARBAKIR’LI ÂŞIK MELÜL KİMDİR?
Kente Kültür ve Sanatla dokunup geçenlerden biri olan Aşık Melul’ün asıl adı Levon’dur. Birçok Ermeni gibi puşi ve mantin ustası babası Ermuş Efendi'nin yanında yetişti. Çıraklıktan ustabaşılığa yükseldi.
SİPAHİ ÇARŞISI NİYE YANDI VE ÇARŞİYA ŞEWİTİ OLDU?
Diyarbakır’da, 1895 yılında Vali Enes Paşa döneminde yaşanan Ermeni nümayişi sırasında çıkan yangın, Cami Kebir Mahallesi başta olmak üzere yüzlerce dükkâna yayılmıştı. Yangının Sipahi (Ispahi) Çarşısı'na sıçramasıyla ne dokuma tezgâhı, ne işlenecek kumaş kaldı. Çarşının adı o olaydan sonra "Çarşiya Şewitî" (Yanık Çarşı) oldu.
AŞIK MELÜL, DESTANI NEDENİYLE Mİ ÖLDÜRÜLDÜ?
Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları ansiklopedisinde Şevket Beysanoğlu, Aşık Melül ile ilgili bir rivayete de yer veriyor. 1895'teki olayların öncülerini taşladığı destanı nedeni öldürüldüğünden söz ediyor. Fakat, Aşık Melül’ün öldürülmesine neden olduğu belirtilen destanı bugüne ulaşmamış.
“YÜZÜM GÜLMEZ GAM EKSİLMEZ ARADAN”
Aşık Melül bilinen bir türküsünde şöyle diyor:
Yüzüm gülmez gam eksilmez aradan
Ayrılalı kaşı gözü karadan
Ver muradım yeri göğü yaradan
Melül aşık çaresi var yanınca
