Tarihi kaynaklarda yer alan bilgilere göre, M.Ö. 2000’li yıllardan itibaren, Kafkaslardan Zagros Dağları’na kadar geniş bir alana yayılan Hurri topluluklarının, Suriye, Yukarı Mezopotamya ve Anadolu'nun doğusunda önemli yerleşimler kurduğu kaydediliyor. Hurri kültürünün, özellikle Diyarbakır ve çevresinde izlerini güçlü bir şekilde bıraktığı belirtiliyor.
Prof. Kenan Haspolat tarafından yapılan araştırmalarda,
Diyarbakır’da içkale olarak bilinen yapının Hurri kökenli olduğunun düşünüldüğü, özellikle Çınar ilçesi ile çevresinin, tarih boyunca Hurri ve Mitanni halklarının yaşadığı yerler arasında gösterildiği ifade ediliyor. Çınar’a bağlı Hur-hurik (bugünkü Sırımkesen) köyü ile Keldiz (Beneklitaş) köyüne ulaşan Besta Huriyan (Huriler Deresi) vadisinin, bu kültürün izlerini taşıdığı bildirildi.
HURRİ VE MİTANNİLERİN MERKEZİ: HANI VE KARACADAĞ
Hani ilçesine bağlı Huri (Gömeç) ve Hurrik (Aka) köylerinin, Hurri kültürünün merkezleri arasında yer aldığı ifade edilerek, bu köylerin isimlerinin bile o dönemden günümüze miras niteliği taşıdığı ve Hurri İmparatorluğu'nun ardından kurulan Mitanni Devleti'nin ise Aryen kökenli ilk hanedanlık olarak tarih sahnesine çıktığı kaydediliyor.
Diyarbakır, Urfa, Mardin ve Sincar üçgeninde kurulan Mitanni Devleti'nin, M.Ö. 1500-1350 yılları arasında bir dünya imparatorluğu haline geldiği belirtilen araştırmada, başlangıçta Hurri Krallığı daha güçlü olsa da zamanla güçlenen Mitannilerin, Hurri Krallığı'nın yerini aldığı ifade ediliyor.
Karacadağ’ın güneyinde yer alan bölgenin halk arasında hâlâ “Mahal Metinan” (Mitanniler yurdu) olarak anıldığı anlatılıyor.
Mazıdağı-Derik ile Çınar arasında yer alan Karataş, Arısu, Gümüşyuva ve Derinsu köylerinin de Mitanni yerleşimleri olduğunun düşünüldüğü belirtilerek, ayrıca Karacadağ’daki Ovabağ-Demirci hattında Mitannilere ait büyük bir harabe şehir tespit edildiği hatırlatıldı.
MİTANNİLER VE HALI DOKUMACILIĞI
''Mitannilerin, kültürel miraslarıyla sadece mimari değil, el sanatları alanında da iz bırakmış bir uygarlıktır. Halı dokumacılığının temelinin Mitannilere dayandığına dair güçlü iddialar bulunmakta'' denilen araştırmada, bugün bile Karacadağ yöresindeki kilimciliğin temellerinde bu uygarlığın etkilerinin hissedildiği bildiriliyor.
ARKEOLOJİK KAZILARDA TARİHİ TAPINAK ORTAYA ÇIKTI
Gaziantep ve Harran üniversitelerinin ortak yürüttüğü arkeolojik kazılarda, Diyarbakır’ın Bismil ilçesi güneydoğusundaki Müslümantepe Höyüğü'nde önemli bir keşif yapıldığı belirtiliyor.
Doç. Dr. Eyüp Ay başkanlığındaki ekip tarafından sürdürülen kazılarda, M.Ö. 2. bine tarihlenen Hurri-Mitanni dönemine ait bir tapınağın gün yüzüne çıkarıldığı bildiriliyor.
Tapınakta ortaya çıkarılan seramik parçaları, mimari yapılar ve yazılı metinlerin, bölgedeki Hurri-Mitanni etkisini açıkça ortaya koyduğu, bu bulguların, Mezopotamya’ya Kafkaslar üzerinden gelen Hurri halkı ile Hindistan-İran kökenli Mitannilerin bölgedeki varlıklarını ve etkileşimlerini somut biçimde gözler önüne serdiği anlatılıyor.
DİYARBAKIR, ANADOLU TARİHİNİN MERKEZİ KONUMUNDA
Araştırmada, ortaya çıkarılan tapınağın, sadece Hurri ve Mitanni kültürlerine dair değil, Anadolu’nun tarih öncesi dönemlerine ışık tutacak nitelikte olduğu belirtilerek, ''Diyarbakır, sahip olduğu kültürel mirasla arkeoloji dünyasının ilgi odağı olmaya devam ediyor. Yeni keşifler sayesinde Mezopotamya ve Anadolu uygarlıklarının kesişim noktasında bulunan bu bölge, geçmişin derin izlerini bugüne taşıyor'' deniliyor.
