Diyarbakır'da tarihe karışan medreseler arasında sadece birinin kadın hayırsever tarafından yaptırıldığı biliniyor.
Tarihi ve kültürel zenginliğiyle Anadolu’nun önemli şehirlerinden biri olan Diyarbakır, sadece camileriyle değil, medreseleriyle de yüzyıllar boyunca ilim ve irfanın merkezi olmuştur. Hüsreviye, Mesudiye ve Zinciriye Medreseleri gibi halen ayakta olan önemli yapılara ek olarak, bugün izi dahi kalmayan birçok medresenin daha bu kadim şehirde hizmet verdiği belirlendi.
BİR ZAMANLAR 27 MEDRESE VARDI
Araştırmalara göre, Diyarbakır’da geçmişte toplamda 27 medrese bulunuyordu. Günümüze yalnızca bir kısmı ulaşabilmiş olan bu yapılar arasında Ablak Medresesi, Ali Paşa Medresesi, Bakır Medresesi, Dilaver Paşa Medresesi, Okçuzade Medresesi, Ragıbiyye Medresesi ve Şeyh Rumi Medresesi gibi isimler öne çıkıyor.
Bu medreselerin bazıları yıkılmış, bazılarının ise farklı işlevlerle kullanıldığı kaydedilirken, ancak her biri, Diyarbakır’ın tarihindeki ilmi faaliyetlerin, eğitim anlayışının ve vakıf kültürünün birer yansıması olduğu kaydediliyor.
KADININ YAPTIRDIĞI TEK MEDRESE: SERVİŞEYH HATUN MEDRESESİ
tarihi kaynaklarda, Diyarbakır’daki medreseler arasında sadece mimarisiyle değil, kim tarafından yaptırıldığıyla da dikkati çeke bir medresenin olduğu ifade ediliyor: Servişeyh Hatun Medresesi. Bu medresenin, şehirde bir kadın tarafından yaptırılan tek medrese olmasıyla benzersiz bir konumda yer aldığı anlatılıyor.
Servişeyh Hatun adlı hayırsever bir kadın tarafından inşa ettirilen bu medresenin, hem dönemin kadınlarının eğitim ve vakıf faaliyetlerindeki yerini göstermesi hem de toplumsal hafızada farklı bir iz bırakması bakımından önem taşıdığı belirtiliyor.
Kadınların ilme, eğitime ve topluma katkısının tarihsel bir örneği olarak kabul edilen bu yapından günümüzde bir izi kalmadı.
KAYBOLAN BİR MİRASIN İZLERİ
Zamanla tahrip olan ya da tamamen ortadan kalkan bu medreselerin, sadece taş yapılardan ibaret olmadığı, içlerinde yüzlerce öğrenciye eğitim verildiği ifade ediliyor.
''Diyarbakır’ın medreseleri, yalnızca dini eğitim veren kurumlar değil; aynı zamanda astronomiden matematiğe, felsefeden tıbba kadar pek çok alanda bilgi üretiminin merkezleri olmuşlardı'' denilen tarihi belgelerde, medreselerin, bu yönleriyle hem Osmanlı döneminde hem de daha öncesinde şehrin entelektüel bir merkez olmasına katkı sundukları belirtiliyor.