Bir dönemler tarih, kültür, ticaret ve siyasetin merkezi durumunda olan  Diyarbakır, aynı zamanda eğlence hayatıyla da meşhurdu.

Sinemaları, gazinoları, pavyon ve barları tıklım tıklımdı olurdu.

Yazımın ilerleyen satırlarını okuyunca ildeki eğlence hayatının ne kadar renkli olduğunu göreceksiniz. 

Sinema ve gazino, bar ve pavyonların sayısı o kadar fazlaydı ki o dönemi yaşayanlar bile bazılarının adını hatırlayamazlar.

Dilan, Yenişehir, Yıldız, Melek, Nilgün, Emek, Dicle, Site, Ar, Mehtap, Murat, Saray (eski yoğurt pazarı ile kamyoncular garajı civarında) Şafak, Esin ve Atlas sinemaları, 1943 te açıldı. 

Elmas, Raman ve Şekerciler sinemaları ve daha adını sayamadığım birçok sinemaların yanı sıra resmi kurumların da sinemaları vardı. 

Bunların bir kaçı şöyle; Karayolları 9. Bölge, Ordu Evi, ikinci Taktik Hava kuvvet Komutanlığındaki sinemaları örnek verebiliriz. 

Tabi ki bu resmi kurum sinemalarına o kurumun personeli, aileleri ile beraberlerinde götürdükleri yakınları girebilirdi. 

Sinemaların bazıları yazlık, birçoğunun da kışlık ve yazlık bölümleri vardı. Çok önemli ve seyircinin ilgi gösterdiği filimler aynı anda kışlık ve yazlık bölümlerde oynatılırdı. 

Sinemalarda  Diyarbakır’da üretilen Ünal ve Turan Gazozları seyircilerin  vazgeçilmez içecekleriydi.

DİYARBAKIR'IN İLK SİNEMA İLE TANIŞMASI

Diyarbakır’ın ilk sinema ile tanışması 1920 yılı başlarıdır. O yıllarda ilk sessiz film gösterimi, Mardinkapı’ya yakın, Deva Hamamı’nın karşı bölgesinde yer alan Cemalyılmaz Mahallesi, Muallak Sokaktaki Rum Kilisesi’nde yapıldı. 

Burada gösterilen filmler daha çok, Avrupa Kiliseler Birliği tarafından gönderilen dini filmlerdi. 

Bu kilise 1925 yılı başlarında Şeyh Sait ve arkadaşlarını yargılamak üzere kurulan Şark İstiklal Mahkemesi’ne tahsis edilince film gösterimleri bu kez eski Yoğurt Pazarı yakınındaki Eski Borsa Hanı’nın aşağılarında ve Çardaklı Hamamı yakınında bulunan Süryani Katolik Kilisesi’ne alındı. 

HALKEVİ YENİŞEHİR SİNEMASI OLDU

Film gösterimleri 1936 yılına kadar Süryani Katolik kilisesinde yapıldı. 1936 yılında Dağkapı semtinde modern halkevi binasının inşa edilmesiyle sinema gösterimleri buraya alındı. 

Yaklaşık 1940 yılına kadar halkevi olarak kullanılan bina, halkevinin Orduevi eski binasının bitişiğindeki, bir köşesi yuvarlak sur burcu biçiminde inşa edilen binaya taşınınca, mülkiyeti Özel İdare’ye ait olan eski halkevi binası, ticaretle uğraşan Dilan ailesine kiralandı. Onlar da burayı Yeni Şehir Sineması adıyla işletmeye başladılar. 

BALKANLARIN EN BÜYÜK SİNEMASI KURULDU

Cezair, Cemil ve Nejat Dilan kardeşler tarafından 1950’li yıllara kadar işletilen Yeni Şehir Sineması, daha sonra Dilan ailesinin kendi isimlerine inşa ettirdikleri Dilan Sineması’nı işletmeye başlayınca Yeni Şehir Sineması bu kez Deveci ailesine kiraya verildi. 

1950’li yıllarda İstanbul’dan Diyarbakır’a gelerek yerleşen Ermeni Mimar-Mühendis Sarafyan kontrolünde üç katlı olarak inşa edilen Dilan Sineması o tarihlerde “Balkanların En Büyük Sineması” olarak ün yaptı.

Diyarbakır Belediyesi’nde danışman olarak çalışan  Mimar Sarafyan Diyarbakır’da o tarihlerde  özellikle yeni şehirde yapılan birkaç modern binaya da imzasını attı. 

Diyarbakır’da ilk sinema gösterimleri 1920’li yıllarda Süryani Katolik Kilisesi’nde yapıldı. Ancak 1936’da inşa edilen halkevi binası, daha sonra Yeni Şehir Sineması adını alarak Diyarbakır’ın ilk sineması oldu. Ama bütün sinemalara ilaveten listenin en başında anılması gereken sinema ise o dönemin efsanevi sineması elbette ki Dilan sinemasıydı.

Diyarbakır’ın Pera Palas’ı konumunda olan Dilan sineması, Cezair, Cemil ve Nejat Dilan kardeşler, 1951’de inşaatını başlattı. 

Dilan Sineması 2 bin 300 metrekarelik alan üzerine kuruldu. İstanbul’dan Diyarbakır’a gelerek yerleşen Ermeni Mimar Mühendis Harutyan Sarafyan kontrolünde üç katlı inşa edilen Dilan Sineması, 1956’da açıldı. 

Devam Edecek ( Halkevi sinemaya dönüştürüldü)