Diyarbakır’daki tarihi Ulu Camii'de yer alan saat 800 yılı aşkın süredir hiç durmadan zamanı gösteriyor.
Yaklaşık 9 bin yıldır yaşamın kesintiye uğramadığı dünyanın ender kentlerinden biri olan Diyarbakır, binlerce yıllık tarihi yapılarıyla dünyanın gözdesi konumunda. Diyarbakır tarihi yapılarının yanı sıra bilimde de öncü kentler arasında bulunuyor.
Sibernetik alanının kurucusu kabul edilen fizikçi, robot ve matrix ustası bilim insanı Cizreli İsmail Ebul İz Bin Rezzaz El-Cezeri'nin, Diyarbakır Artuklu Sarayı'nda icat ettiği ilk otomatik makinelerin yanı sıra Ulu Camii'ne yerleştirilen güneş saati de asırlara meydan okuyor.
DAĞKAPI'DAN ULU CAMİ'YE TAŞINDI
El Cezeri'nin yaptığı güneş saati daha önce Diyarbakır kent merkezi olan Dağkapı Meydanı'nda yer alıyordu. Burada bir süre kalan, ancak açıkta olması nedeniyle zarar göreceği düşüncesiyle taşındı. Güneş saati, 639 yılında kilisen dönüştürülen Ulu Cami avlusuna taşındı.
Anadolu coğrafyasının en eski ve kim tarafından ne zaman yapıldığı henüz netleşmeyen tarihi camilerden biri olan İslam Dünyası'nın 5. Harem-i Şerifi olaraK kabul edilen Ulu Cami'deki güneş saati adeta asırlara meydan okuyor.
Yaklaşık 8 yılı askın bir tarihe sahip güneş saati halen ayakta ve zamanı göstermeye devam ediyor.
Korunması, oynanmaması ve zarar görmemesi için güneş saatinin etrafı demir korkulukla çevrelenmiş durumda.
GÜNEŞ SAATİNİN ÇALIŞMA SİSTEMİ
Yüzlerce yıl geçmesine rağmen ilk günkü gibi zamanı göstermeye devam eden güneş saati, mermer üzerine yerleştirilen metal çubuğun, güneşin hareketiyle birlikte çevresinde dönen gölge sayesinde zamanı gösteriyor.
Orta zemindek mermere saplı çubuğun düştüğü gölge ve zeminde yer alan çizgilere bakılarak zaman belirleniyor.
EL CEZERİ, KİMDİR
Cizre'nin Tor Mahallesi'nde 1136 yılında dünyaya gelen El Cezeri, sibernetik alanın kurucusu kabul ediliyor. Fizikçi, robot ve matrix ustası bilim insanı İsmail Ebul İz Bin Rezzaz El-Cezeri 1206’te Cizre’de yaşamını yitirdi.
Robotikle ilgili bilinen en eski yazılı kayıt, Cezeri’ye âittir. Dünya bilim tarihi açısından bugünkü sibernetik ve robot biliminde çalışmalar yapan ilk bilim insanı olan Cezeri’nin yaptığı otomatik makineler günümüz mekanik ve sibernetik bilimlerinin temel taşlarını oluşturmaktadır.
Haber / Nazmi Kahraman