Ayşegül Yaşar
Vitrinleri ışıl ışıl süsleyen, beğenerek alıp giydiğimiz derilerin neyle tabaklandığını öğrendiğinizde giyer miydiniz.
Bazı meslekler var ki tebessüm ettiren ve kimileri tarafından da asla yapılmayacak cinsten. Tabaklandıktan sonra fabrikalarda işlenen ve vitrinlerde ''beni al'' dercesine ışıl ışıl parlayan ve beğenerek alıp giydiğimiz deriler bir çok işlemden geçtikten sonra giyilir hale geliyor.
TABAKHANEYE B.K MU YETİŞTİRİYORSUN KELİMESİ BURADAN GELİYOR
Hani zaman zaman acele eden ya da telaşlı hareketler sergileyen kişiler için kullanılan bir söz var ya; ''Tabakhaneye b.k mu yetiştiriyorsun'' diye. Evet gerçekten geçmişte tabakhaneye b.k yetiştirenlerin olduğu meslekler varmış.
Garip ama gerçek, eskiden tabakhaneye köpek dışkısı taşıma mesleği varmış. İşte o herkesin yapmak istemediği mesleğin hikayesi:
''Osmanlı döneminde deriyi tabaklayanlara 'dabbak' denirmiş. Dabbaklar, önce derileri toplar ve üzerindeki kan ve kirleri temizleyebildiği kadar temizlerdi. Temizlenen deriler su çukuruna atılırdı. Bu çukurun içine bir gün önceden söndürülmüş kireç ve kül bırakılırdı. Bu deriler havuzda 15 gün kalırdı. Kıllarından temizlendikten sonra da köpek dışkısının olduğu çukura atılırdı. Suyla sıvılaştırılan köpek dışkısının içinde bir gece boyunca bırakılan deri daha sonra çıkarılır temizlenirdi. Sonra da kurutma işleminden geçirilir ve atölyelere gönderilirdi.''
TABAKHANELERDE YÜZLERCE KÖPEK BESLENİRMİŞ
Taze köpek dışkısı için tabakhanelerde yaygın olarak binlerce köpek beslenirmiş. ''sama'' safhasında, taze köpek dışkısı enzimlerine ihtiyaç duyulduğundan, tabakhanelerin olduğu yerleşim yerlerinde çoluk çocuk ellerinde teneke maşrapalar, köpek dışkısı toplarlarmış. ''sama'' işlemi ancak dumanı tüten taze dışkı ile yapılabildiğinden, dışkı toplayanlar topladıklarını koşa koşa tabakhanelere yetiştirirlermiş. Çünkü bayatlarsa para etmezmiş.
Derilerin işlendiği atölyeler köpek dışkısı için yanar tutuşurlarmış. Çünkü bir tek taze köpek dışkısında bekletilen deri yumuşacık, kıl köklerinden arınmış, gözenekleri açık, ince, esnek ve kaliteli oluyormuş.
DIŞKI YERİNE KİMYASLLAR DEVREYE SOKULDU
Yapay olarak yani kimyasallarla da aynı sonuç elde edilmeye başlanınca köpeklerin de, dışkı toplayıp yetiştirenlerin de pabucu dama atılmış ve dericilik de yok oldu.
Artık deriler, köpek dışkısı yerine kireç ve sodyum sülfürden oluşan bir macunla sıvanarak ya da sıcak buhar odasında birkaç saat asılı bekletilerek yumuşatılıyor.
KÖPEK DIŞKISININ DERİYİ YUMUŞATTIĞI NASIL ANLAŞILMIŞ
Köpek dışkısının bileşimdeki maddelerin deriyi temizlediği yapılan denemelerle bulundu. Yapılan denemelerde taze dışkının deriyi yumuşattığı anlaşılınca uygulama yaygınlaştı.
TABAKHANENİN TDK'YE GÖRE ANLAMI
Tabakhane kelimesi, dilimizde oldukça kullanılan kelimelerden birisidir. Tabakhane, Arapça dilinden Türkçeye geçmiştir. Tabakhane, hayvan postunu kullanılacak duruma getirme işleminin yapıldığı yer, sepi yeri olarak geçer.
