Diyarbakır’daki tarihi hanlar yaklaşık 500 yıldır aralıksız olarak ticaret merkezi olarak kullanılıyor
Yaklaşık 9 bin yıldır yaşamın kesintiye uğramadan sürdürüldüğü kadim kent Diyarbakır, bir çok tarihi mekanlara ev sahipliği yapıyor. Açık hava konumundaki ve dünyada eşi benzeri olmayan tarihi surlar, camiler, kiliseler, köprüler gibi dünyaca tanınan tarihi mekanların yanı sıra Diyarbakır, 33 medeniyetin izlerini taşıyor.
Tarihi İpek Yolu’nun merkezi konumundaki kentte bir çok han da bulunuyor. Çoğunluğu Osmanlı döneminde yapılan hanlar, yaklaşık 500 yıldır aralıksız ticaret merkezi olarak kullanılıyor.
HASANPAŞA HANI
Sur ilçesinde Gazi Caddesi’ndeki Hasan Paşa Hanı, Diyarbakır'ın Osmanlılar tarafından alınmasından sonra üçüncü vali olan Sokullu Mehmet Paşa'nın oğlu Vezirzade Hasan Paşa tarafından 1572 yılında inşa edildi. Han, günümüzde turistlerin kafelerinde kısa bir mola verdiği tercih edilen yerler arasında bulunuyor.
KERVANSARAY
Diğer hanlardan biri ise günümüzde Kervansaray Oteli olarak bilinen Deliller Hanı’dır. 1527 yılında Diyarbakır’ın ikinci Osmanlı Beylerbeyi Hüsrev Paşa tarafından yaptırılan han, ismini hacı adaylarına rehberlik yapan delillerin burada konaklamasından alıyor. Han, günümüzde otel olarak hizmet veriyor.
''DİYARBAKIR'DA 35 HAN BULUNUYORDU''
Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İrfan Yıldız, Diyarbakır’ın, ana ticaret güzergahlarının tam merkezinde yer aldığı için eski çağlardan beri önemli bir ticaret merkezi olduğunu ifade etti.
Hem Kafkasya‘dan hem Karadeniz’den gelen ticaret yollarının Diyarbakır üzerinden güneye devam ettiğini anlatan Yıldız, şöyle dedi:
''Dolayısıyla böyle önemli bir yer olduğundan dolayı birçok han ve çarşı da yapılmıştır. Günümüze gelen Diyarbakır’ın hanları ve çarşıları Osmanlı Dönemindeki hanlar ve çarşılardır. Baktığımız zaman 35 hanın ismi geçiyor ama günümüze birkaç tanesi ulaşmıştır.
Günümüze ulaşan hanlardan biri Hasanpaşa Hanıdır. En önemli ticaret merkezlerindendir. Diğeri Çifte Han, bir diğeri ise Sülüklü Handır. Deliller Hanı da günümüze ulaşmış ama ticaret hanından ziyade daha çok konaklama hanı olarak geçiyor.
Yine kaynaklara baktığımız zaman en çok ismi geçen hanlar ketenci hanıdır. Günümüzde kullanılan Kuyumcular Çarşısı da, o dönemden kalan çarşıdır ve Hasanpaşa Hanı’nın önemli çarşılarındandır. Hemen onun bitişiğinde doğu tarafında Süpürgeciler Çarşısı dediğimiz bir çarşı yer almaktadır. Onun bitişiğinde de Ketenciler Çarşısı varmış. Süpürgeciler Çarşısı günümüze kısmen ulaşmıştır. Bazı kalıntılara ulaşılmıştır. Çünkü Hasanpaşa Hanı icra faaliyeti hanı dediğimiz hem üretimin yapıldığı hem de üst katında konaklama olduğundan dolayı çarşılarda onun etrafında sıralanmışlardır.
Bunun dışında Diyarbakır’da günümüzde Yanık Çarşı olarak adlandırılan ve bir çok dükkanı Ulu Cami’nin vakfı olarak 1985’li yıllarda çarşı yandığından dolayı günümüzdeki hali yenilenmiş haldir.''
''GAZİ CADDESİ TİCARET YOLUYDU''
Yıldız, Sur ilçesindeki Gazi Caddesi olarak adlandırılan caddenin aslında Diyarbakır merkezinden geçen eski önemli ticaret yolu olduğuna dikkati çekerek, 17. yüzyılda Diyarbakır'ı ziyaret eden Evliya Çelebi'nin kentte 366 farklı kategorideki esnafların olduğundan sözettiğini belirtti.
''Diyarbakır‘ın ana arter yollarında olan hem kuzey hem de doğuya doğru devam eden tarihi kervan yolu bugün bizim Sur ilçesindeki Gaziler Caddesi dediğimiz Hasan Paşa Hanı ve Deliller Hanı’nın tam önünden geçiyor. Dolayısıyla bugünkü Gazi Caddesi olarak adlandırdığımız cadde, aslında Diyarbakır merkezinden geçen eski önemli ticaret yoludur'' diyen Yıldız, Diyarbakır'daki han ve çarşıların çoğunun Osmanlı dönemine ait olduğunu söyledi.
