Türkiye’nin en görkemli tarihi yapılarından biri olan Diyarbakır surları, sadece savunma mimarisiyle değil, aynı zamanda barındırdığı lojistik sistemleriyle de dikkati çekiyor.
Yapılan incelemelere göre, surlar üzerinde seksen ikisi dış surlarda, on adedi ise İç Kale’de olmak üzere toplam doksan iki burç yer alıyor. Bu burçların her birinde ise iki katlı olmak üzere toplam 184 ambar bulunduğu bildirildi.
TARİHİ AMBARLARIN STRATEJİK ÖNEMİ
Bu ambarların, yapıldıkları dönemde şehrin savunmasının yanı sıra uzun süreli iaşesini sağlayacak şekilde inşa edildiği ve her biri 20-30 bin kile (bir kile buğday 25-36 kilo) zahire alabilecek kapasitede olan ambarların, geniş hacimleri ve sağlam kârgir yapılarıyla dikkati çektiği kaydedildi.
Nemden etkilenmeyen bu depoların yüzyıllar boyunca silah, erzak ve savaş malzemelerinin güvenle muhafaza edildiği yerler olarak kullanıldığı ifade ediliyor.
İhtiyaç halinde, uzun süre boyunca memleketi idare edecek miktarda zahirenin bozulmadan saklanabileceği bu yapıların, dönemin ileri savunma planlamasının bir parçası olarak değerlendirildiği ve bugün bile ayakta olan bu ambarların tarihi birer belge niteliği taşıdıkları bildiriliyor.
MİMARİ GÜZELLİK VE FONKSİYON BİR ARADA
Yapılan araştırmalarda, burçların mimarisinin sadece işlevsellik değil, estetik kaygılar da gözetilerek tasarlandığı belirtilerek, ''Her bir burç, yaklaşık elli metre çapında ve yirmi bir metre yüksekliğinde. Özellikle Yenikapı ve Ben-u Sen tarafındaki bazı burçlar ise diğerlerinden daha yüksek ve geniş yapılarıyla öne çıkıyor'' deniliyor.
Ambarlara çıkan taş merdivenlerin, sekiz ila on kişinin yan yana yürüyebileceği genişlikte yapıldığı ifade edilirken, sur boyunca yer yer dikdörtgen formda inşa edilen dolu taş burçların, surun mukavemetini artırma işlevi gördüğü, üst bölümlerin ise seyrek dişli tarak şeklinde biçimlendirilerek görsel bir zarafet kazandırıldığı belirtiliyor.
GİZLİ GEÇİTLER VE SAVAŞ YAPILARI
Araştırmalara göre, Diyarbakır surlarının mimarisinde sadece ambarlar değil, aynı zamanda çok sayıda savunma detayı da yer alıyor.
Mazgallar, gözlem noktaları, gizli yollar ve küçük savaş pencerelerinin surlara entegre edildiği, bu unsurların, surların savaş zamanlarında hem gözlem hem de müdafaa işlevini yerine getirmesini sağladığı bildiriliyor.
''Surların bazı bölümlerinde, geçmişte yaşanan muhasaraların izleri hâlâ görülebiliyor. Top ve tüfenk izleri, zamanın şiddetli çarpışmalarının bugüne yansıyan tanıkları olarak surların dış cephesinde duruyor'' denilirken, İç Kale bölgesinde yer alan ve halk arasında “Viran Kale” olarak bilinen yapının da yaklaşık elli metre yüksekliğiyle dikkati çektiği ifade ediliyor.
Diyarbakır surlarının ve burçlarının altında saklı kalan bu devasa ambarlar, kentin askeri ve sivil tarihine ışık tutan eşsiz yapılar arasında yer alıyor. Restorasyon çalışmaları ve arkeolojik incelemelerle birlikte, bu tarihi yapıların yeniden gündeme gelmesi bekleniyor.
