Diyarbakır’da bir caddeye verilen isim kentte olduğu kadar sosyal medyada da büyük merak uyandırmayı sürdürüyor. Yeni yerleşim alanlarından birinde konumlanan caddeye bir süre önce "Mastfroş Caddesi" adı verildi. Bu ismin hem anlamı hem de kökeni yurttaşların dikkatini çekerken, tabelayla fotoğraf çektirenler bile oluyor.
MASTFROŞ KİM? YOĞURT SATAN MI, SARHOŞ EDEN Mİ?
"Mastfroş" kelimesi ilk bakışta yabancı ve gizemli bir anlam taşıyor gibi görünse de, kökeni oldukça yerli ve tarihi bir figüre dayanıyor.
Kürtçe Yoğurt satan anlamına gelen Mastfroş, Diyarbakır folklorunda önemli bir yeri olan ve halk arasında bilgelik, delilik ve hikmet karışımı bir karakter olarak anılan bir isim.
Mastfroş rivayetlere göre, Osmanlı döneminde yaşamış bir halk filozofuydu. Halkla iç içe yaşayan, söyledikleriyle düşündüren, bazen güldüren ve düşündüren sözleriyle tanınırdı.
İsminin anlamı "mest olmuş, sarhoş bilge" gibi yorumlanırken, bu mecaz kullanımlar Anadolu kültüründe yer alıyor.
Caddenin isminin duyulmasının ardından birçok sosyal medya kullanıcısı tabelanın fotoğrafını paylaşarak “Mastfroş kimdir?” sorusunu gündeme taşıdı.
Bazı kullanıcılar tabelayı mizahi yorumlarla paylaşırken, bazıları ise bu tür isimlendirmelerin kentin kültürel hafızasını yaşatmak açısından önemli olduğunu vurguluyor.
DİYARBAKIR’IN KÜLTÜREL ZENGİNLİĞİNE YENİ BİR KATKI
Mastfroş isminin bir caddeye verilmesi, Diyarbakır’ın zengin kültürel dokusunun bir parçası olarak değerlendiriliyor. Kentteki birçok sokak ve caddeye geçmişte önemli şahsiyetlerin, yerel halk kahramanlarının ve efsanevi karakterlerin isimleri verilmişti. Mastfroş Caddesi de bu geleneğin yeni bir halkası olarak değerlendiriliyor.
Belediye yetkilileri ise bu tür isimlendirmelerin özellikle genç nesillerin kent kültürünü tanıması açısından önemli olduğunu belirtiyor. Ayrıca bu tür figürlerin, sadece isim olarak değil; hikâyeleriyle birlikte yaşatılması gerektiğine dikkat çekiliyor.
TURİSTLERİN DE DİKKATİNİ ÇEKİYOR
Diyarbakır’ı ziyaret eden yerli turistlerin de bu isme kayıtsız kalmadığı görülüyor.
Kültür turları sırasında Mastfroş Caddesi'nin ismi rehberler tarafından özellikle belirtiliyor.
Bu tür isimlerin hem şehre karakter kattığı hem de yerel anlatılar üzerinden ilgi çekici hikâyelere kapı araladığı ifade ediliyor.
KÜLTÜREL ÖNEMİ ?
Mastfroş, Anadolu kültüründe sıkça rastlanan “deliliğinde hikmet olan” halk bilgesi tipinin bir örneğidir.
Yoğurt satması onun geçim aracıdır ama esas rolü halkı düşündürmektir. Bu nedenle adı bir caddeye verilmesi, yalnızca nostaljik değil, aynı zamanda simgesel bir anlam taşır: Halkın içinden gelen bir bilgelik hatırlatması.
ETİMOLOJİK ANLAMI
Frasça kökenli bir kelime olduğu belirtilen Mastfroş'un etimolojik anlamı şöyle belirtiliyor:
''Mast" (مست): Sarhoş, kendinden geçmiş (genellikle mecazi olarak ilahi aşkla sarhoş olan anlamında)
"Froş" (فروش): Satıcı, satan (örneğin gülfuruş = gül satan)
Bu durumda "mastfroş" kelimesi “sarhoşluk satan”, mecaz olarak da “mest edici sözler/haller yayan bilge kişi” anlamına gelir.''
HALK ARASINDA KAZANDIĞI ANLAM
Diyarbakır ve çevresinde özellikle yaşlı kuşaklarda "Mastfroş"' yoğurt satan meczup bir halk karakteri olarak bilindiği belirtilerek, şu ifadelere yer veriliyor:
''Burada “yoğurt satıcısı” anlamı, ya: Gerçekten bu kişilerin yoğurt sattığı bir geçmişe dayanıyor, ya da kelimenin yanlış anlaşılmasıyla zamanla bu anlamın kazandırılmış olduğu düşünülüyor.
Yani bu ikinci anlam teknik olarak etimolojik olarak doğru değil, ama halk belleğinde yer etmiş.
Dilbilimsel olarak: 'İlahi sarhoşluğu (mestliği) yayan kişi', halk anlatılarında: 'Yoğurt satan, meczup halk filozofu' olarak 2 anlamda da kullanılıyor.
İki anlam da kültürel açıdan değerli ve birbirini dışlamıyor. Tam tersine, Mastfroş’un hem 'yoğurt satan garip adam' hem de 'sözleriyle insanı mest eden halk bilgesi' olması onun halk kültüründeki çok katmanlı kimliğini yansıtıyor.''
