Ferit ASLAN
Tatihte büyük orduların bile geçemedi Amid (Diyarbakır) Surlarını, Selahattin Eyyubi’nin İnaloğulları zulmünü bitirmek için müfettiş mancınıkları ile bitirdiğini biliyor muydunuz?
Diyarbakır Hafızası’nın, “Tarihin kavşağındaki şehir” sergisinde Diyarbakır Surlarının geçmişine ışık tutuldu. “Müfettiş mancınıkları” başlığı ile verilen bölümde, kentin İnaloğulları veziri Nisanoğlu Ali zulmünden kurtarmak isteyen Selahattin Eyyubi’nin kenti alışına yer verildi.
984'ten itibaren Diyarbekir bölgesi, Botan Kürtlerinden Harbuhtlu Baz'ın yönetimine geçti. Yukarı Mezopotamya'da yaklaşık 100 yıl süren ve birçok açıdan kent tarihinin özgün halkalarından olan Mervanîler dönemi böyle başlıyordu.
Malazgirt savaşından 14 yıl sonra Diyarbakır kuşatıldı
1071 Malazgirt Savaşı'na Selçukluların yanında katılmalarına rağmen, Mervanî topraklarındaki refah düzeyi Selçuklu Devleti'nin dikkatini çekiyordu. Hükümdar Melikşah'ın emriyle kuşatılan şehir 1085'te alındı. İnal isimli valinin atanmasıyla da neredeyse bir asır boyunca bölgeye hâkim olacak inaloğulları Beyliği kurulmuş oluyordu.
Artuklu hükümdarı, Amid’i almayı denedi başaramadı
İnaloğullarının veziri Nisanoğlu Ali, halka ettiği kötü muameleyle bilinmeye başlamıştı. Komşu beyliklerden Hasankeyf Artuklu hükümdan Fahreddin Karaarslan, bu huzursuzluğu sonlandırmak için defalarca teşebbüs ettiyse de Amid'i alamamıştı. Oğlu Nureddin Muhammed, babasının arzusunu gerçekleştirebilmek için Eyyubi Sultanı Selahaddin'den destek talep etti. Karşılığında da savaşlarda askerleriyle Selahaddin'in ordusunda yer almayı vaat ediyordu.
Amid surlarını günlerce müfettiş mancınıkları ile dövdüler
Eyyubi ordusunun El-Müfettiş adı verilen dev mancınıkları surların siyah bazalt taşlarını günlerce dövdü, 1183'te şehir alındı. Şehrin burçları tıka basa doluydu. Sadece birine neredeyse 80 bin mum, diğerine ok uçları yahut çuvallarca tahıl istiflenmişti. Şehrin depoları da pamuk balyalarıyla, top top kumaşlar, halı ve çadırlarla doluydu. 1 milyon 40 bin cilt kitaplık devasa kütüphaneyi de Sultan Selahaddin kätibi Kadı Fadıl'a bağışladı.
Selahattin Eyyubi, yönetimi Artuklular’a bıraktı
Selahaddin-i Eyyubi, söz verdiği gibi Amid'in yönetimini Artuklu Nureddin Muhammed'e bıraktı. Mesudiye Medresesi ve Zinciriye Medresesi, onun ölümünden sonra yerine geçen oğlu II. Sökmen zamanında yaptırıldı. Sultan Selahaddin hâkimiyetini belgelemek adına şehirde uzun yıllar gümüş ve bakır sikkeler bastırdı.