“10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü” dolayısıyla açıklama yapan Diyarbakır Milletvekili Sezgin Tanrıkulu, gazetecilerin yaşadığı sorunlara ve basın özgürlüğünün önemine dikkat çekti.
Diyarbakır Milletvekili ve TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Başkanvekili Sezgin Tanrıkulu, “10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü” dolayısıyla videolu bir açıklama yaptı.
Yaşanan tüm zorluklara rağmen özgür basın geleneğinin sürdürülmesinin altını çizen Tanrıkulu, basın özgürlüğüne işaret ederek, ülkedeki basın özgürlüğü tablosunu şöyle özetledi:
“-Basın emekçileri için önemli kazanımlar getiren 212 Sayılı Basın Kanununun kabul edilmesinin yıldönümünde tüm baskılara, yıldırma/susturma çabalarına karşın umudumuzu koruyoruz… Özgür basının ve özgür gazetecilerin gerçeği ne olursa olsun duyurma çabasını saygıyla selamlıyoruz…
-12 Eylül döneminde başlayan basını sermayenin kontrolüne alma çabaları AKP iktidarları döneminde geçen 21 yılda olanca hızıyla sürdü. Muhalif olmasına gerek yok, gerçeği yazıyorsa, biat etmemişse, bizden değilse teröristtir” yaklaşımı hakim kılındı.
-Bu yaklaşım ve Türkiye’de gazetecilerin nelerle karşılaştığı iki olayda yeterince görülüyor. Birincisi kamuya açık atama kararları ve rüşvet haberleri nedeniyle TMK uyarınca tutuklanan gazeteciler, ikincisi ise geçtiğimiz günlerde yine rüşvet haberi nedeniyle Gazeteci Seyhan Avşar hakkında soruşturma açılması (sahte erişim engeli kararı da Türkiye’de Yargının içine düştüğü durumun net bir göstergesi olarak karşımıza çıkıyor)…
-Fırat Can Aslan ise Terörle Mücadele Kanunu’nun 6/1. maddesi uyarınca 25 Temmuz 2023 tarihinde tutuklandı. Aslan, “Terörle Mücadele görev almış kişileri hedef göstermek” iddiasıyla tutuklanan ilk gazeteci oldu… (Aslan, 31 Ekim 2023 tarihinde ilk duruşmada beraat etti.)
-Gerçek Gündem Editörü Furkan Karabay ise yolsuzluk ve rüşvet iddialarına ilişkin haberleri nedeniyle 29 Aralık 2023 tarihinde tutuklandı. Karabay, TMK’nın 6/1. maddesi uyarınca tutuklanan ikinci gazeteci oldu.
-Gazeteci Seyhan Avşar hakkında geçtiğimiz günlerde, uyuşturucu baronunun serbest kalması için adamlarının Adalet Bakan Yardımcısı ile temasa geçtiği haberi nedeniyle soruşturma açıldı. Avşar, 5 Ocak günü sosyal medya hesabında yaptığı paylaşımla hakkında soruşturma açıldığını duyurdu.
-Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü (RSF) tarafından hazırlanan 2023 Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde Türkiye, gazetecilere yönelik toplu tutuklamalar ve basın özgürlüğünü tehdit eden sosyal faktörler nedeniyle 16 sıra birden gerileyerek 165. sırada yer aldı.”
Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) raporlarına atıfta bulunan Tanrıkulu, dünyadaki basın özgürlüğü tablosunu da şöyle özetledi:
“-RSF, ülkelerin basın özgürlüğü durumunu “Siyasi Gösterge”, “Ekonomik Gösterge”, “Hukuki Gösterge”, “Sosyal Gösterge” ve “Güvenlik Göstergesi” üzerinden değerlendiriyor.
-3 Mayıs (2023) Dünya Basın Özgürlüğü Gününde yayınlanan rapora göre, 31 ülkede basın özgürlüğü “çok ciddi”, 42 ülkede “zor”, 55 ülkede “sorunlu”, 52 ülkede ise “iyi” veya “tatmin edici” olarak tanımlandı. Rapora göre, gazetecilik her on ülkeden yedisinde “kötü”, yalnızca üç ülkede tatmin edici durumda.
-Türkiye, 2002 yılında 99. sırada iken, 2016’da 151., 2017’de 155., 2018 ve 2019’da 157., 2020’de 154., 2021’de 153., 2022’de 149. sırada yer almıştı. (2022 yılında puanın bir önceki yıla göre yükselmesi “basın özgürlüğünün gelişmesinden” değil, Belarus’un beş basamak gerilemesinden kaynaklanıyor…)
-Türkiye 2023 endeksinde, Tacikistan ve Hindistan ile birlikte “problemli” kategorisinden “zor (oldukça kötü)” kategorisine düşen üç ülkeden biri oldu.
-Türkiye’nin son yıllarda otoriterleştiği saptaması yapılan raporda, basın kuruluşlarının yüzde 90 oranında iktidar kontrolünde olduğunu belirtildi. Son genel seçimlere giden süreçte basın ve sosyal medya üzerinde artan devlet baskısına dikkat çekilerek oluşan ekonomik düzenin muhalif basını baskı altına almak için bir araç olarak kullanıldığı vurgulandı.”
FREEDOM HOUSE DÜNYADA ÖZGÜRLÜKLER RAPORU
Freedom House Dünyada Özgürlükler Raporu’nda ise ülkeler, “siyasal katılım”, “seçim süreçleri”, “ifade özgürlüğü”, “örgütsel haklar” ve “hukukun üstünlüğü” gibi farklı konu başlıklarıyla inceleniyor.
-Freedom House’un “2023 Dünyada Özgürlükler Raporu”nda Türkiye, 2022’de olduğu gibi 32 puan ile “özgür olmayan ülkeler” kategorisinde yer aldı.
-2017 yılında 38 puan ile “kısmen özgür” kategorisinde yer alan Türkiye, 2018 yılında 32 puana düşerek “özgür olmayan” ülkeler arasına alınmıştı.
-Türkiye’nin Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçtiği 2018 yılında özgürlükler endeksindeki puanının da düşmesi başkanlık sisteminin otoriterleşmeyi de beraberinde getirdiğini gösteriyor.
- 2023 raporuna göre, 195 ülkeden 84’ü özgür, 54’ü kısmen özgür, 57’si özgür olmayan ülke kategorisinde…
-Freedom House ayrıca “Freedom on the Net” raporuyla ülkeleri internet özgürlükleri açısından da değerlendiriyor. Bu endekste ülkeler, internete erişim, içerik kısıtlama ve kullanıcı hakları kısıtlama kriterleri bağlamında ölçülüyor.
-2022 internet özgürlüğü raporunda değerlendirilen 70 ülke arasında 17’i özgür, 32’i kısmen özgür ve 21’i özgür olmayan olarak sınıflandırıldı. Türkiye bu endekste “özgür olmayan ülke” olarak sınıflandırıldı.
-2021’de 34 olan puanını 2022’de 32’ye düşüren Türkiye hakkında raporda özellikle kamuoyunda “Dezenformasyon Yasası” olarak bilinen 7418 sayılı “Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” kapsamında internet kullanımı ve bilgiye erişim bağlamında yaşanan gerilemeye referans verildi.
2023 DÜŞÜNCEYİ İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ
Saldırıya Uğrayan Gazeteciler 77
Mahkum Olan Gazeteci, Yazar, Yayıncı 40
Tutuklanan Gazeteciler 26
Gözaltına Alınan Gazeteciler 119
Dava/Soruşturma Açılan Gazeteciler (Sputnik Haber Ajansı’nda greve giden 24 gazeteci hakkında 2911 sayılı yasa uyarınca açılan soruşturma dahil…) 169
“Düşünceyi ifade özgürlüğü” kapsamına giren eylem ve etkinlikleri nedeniyle gözaltına alınan, tutuklanan, yargılanan, mahkum olan gazetecilere ilişkin verilerin gerçeğin çok altında olduğu unutulmamalıdır.
-Tutuklanan Gazeteciler: 29 Aralık 2023 itibariyle Türkiye'de 13'ü hükümlü en az 38 gazeteci ve medya çalışanı cezaevinde bulunuyor.
-Erişim Engelleme Kararları: Free Web Turkey Platformunun Raporuna göre,
-1 Ocak-31 Aralık 2022 arasında “alan adı”, “haber”, “sosyal medya paylaşımları” ve “sosyal medya hesapları”ndan oluşan en az 40.536 URL’ye mahkeme kararlarıyla erişim engeli getirildi.
-Buna göre 2022 yılında en az 35.066 alan adı, 3.196 haber, 2.090 sosyal medya paylaşımı ve 184 sosyal medya hesabına erişimin engellendiği belirlendi.
-Gazeteciler Saldırılar: AKP iktidarının “biat etmeyen” basın kuruluşlarına, gazetecilere yönelik tutumundan ve genel cezasızlık politikasından güç alan saldırılar 2023 yılında da sürdü. Polis ve jandarmanın özellikle eylemlerde uyguladığı şiddet bir yana sivillerin de gazetecilere yönelik saldırılarında da artış yaşandı. Basın örgütlerinin çalışmalarına göre, 2023 yılında en az 77 gazeteci, haber izlerken ya da haberleri nedeniyle gerek kolluk güçlerinin gerek politikacıların gerekse de sivillerin saldırısına maruz kaldı.
TÜRKİYE’DE AKP İKTİDARI DÖNEMİNDE ÖLDÜRÜLEN GAZETECİLER
-Yaşar Parlak/Silvan Mücadele, Silvan-18 Ağustos 2004
-Hrant Dink/Agos, İstanbul-19 Ocak 2007
Hrant Dink’ı öldürdüğü için 22 yıl 10 ay hapis cezası alan Ogün Samast, 15 Kasım günü “iyi hal” gerekçesiyle denetimli serbestlik kapsamında tahliye edildi.
Bu arada Ogün Samast hakkında İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yeni bir dava açıldı. Olay tarihinde 18 yaşından küçük olduğu için İstanbul 2. Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülecek davada, Samast’ın “silahlı terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işlemek” gerekçesiyle cezalandırılması istendi. Dava, 26 Aralık günü başladı.
-İsmail Cihan Hayırsevener/Güney Marmara’da Yaşam, Bandırma-19 Aralık 2009
-Metin Alataş/Azadiya Welat, Adana-4 Nisan 2010
-Haydar Meriç/Rumeli 39, Kırklareli-18 Haziran 2011
-Nuh Köklü, İstanbul-17 Şubat 2015
-Mustafa Cambaz, İstanbul-15 Temmuz 2016
-Hazım Özsu, Bursa Osmangazi-15 Mart 2021
-Güngör Arslan/Ses Kocaeli, Kocaeli-19 Şubat 2022
Gazeteci Güngör Arslan’ın öldürülmesi nedeniyle açılan dava 9 Ocak günü sonuçlandı. Kocaeli 1. Ağır Ceza Mahkemesi, 2 tutuklu sanığa ağırlaştırılmış müebbet, 8 sanığa değişen oranlarda hapis cezası verdi. Dört sanık hakkında beraat kararı verildi.
DEPREMDE YAŞAMINI YİTİREN GAZETECİLER
-Rafi Sümbültepe (Hatay/Arsuz G.C. Başkanı)
-İsmail Karaoğlan ve eşi (Antakya gazetesi)
-Ayşe Figen Arlı (İskenderun Ses)
-Mehmet Tekin (Antakya)
-Burak Milli, eşi ve çocuğu (AA/Hatay)
-Berkay Akay (Antakya)
-Erhan Yılmaz (Hatay)
-Neşet Alkan (Haber Ekspres/Hatay)
-İzzet Nazlı, eşi ve iki çocuğu (DHA/Hatay)
-Gökhan Aklan (İHA/Hatay)
-Hasan Seid Okay (Antakya)
-Hidayet Özdemir (Adıyaman)
-İskender Korkut (Mercan TV/Adıyaman)
-Burak Alkuş (Adıyaman Ses)
-Zübeyir Pektaş (Adıyaman)
-Kemal Öner (Adıyaman Telgraf)
-Muhammed Akan (Adıyaman Haber)
-Ruhi Akan (Jet Haber/Adıyaman)
-Yunus Emre Doğan (Mercan TV/Adıyaman)
-İsmail Hakkı Koçak (Adıyaman)
-Fatih Bayın (Adıyaman)
-Barış Can Tabakçı (Adıyaman)
-Aziz Çevlik (Manşet/ Maraş)
-Mustafa Yüzbaşıoğlu (Bugün/Maraş)
-Fatih Nalbantbaşı (Maraş)
-Meltem Özgen ve çocuğu (TV sunucu/Adana)
-Fatma Erdoğan (Adana)
