Ortaçağ simyacıları yüzyıllar boyunca kurşunu altına çevirmeye çalıştı. Fakat bu efsanevi dönüşüm, modern bilimin sunduğu imkanlarla ilk kez gerçek oldu.
İsviçre’nin Cenevre kenti yakınlarında bulunan Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) bünyesindeki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC), bu hayali gerçeğe dönüştüren bir deneye sahne oldu. Kurşun atomlarını ışık hızına yakın çarpıştıran bilim insanları, saniyede yaklaşık 89 bin altın çekirdeği üretmeyi başardı.
ALTIN, PARÇACIKLARIN ÇARPIŞMASIYLA OLUŞUYOR
Deney, LHC'nin ALICE (A Large Ion Collider Experiment) adı verilen dedektörüyle gerçekleştirildi.
Bilim insanları, 2015-2018 yılları arasında yapılan LHC’nin ikinci çalışma dönemine ait verileri incelediklerinde yaklaşık 86 milyar altın çekirdeği üretildiğini tespit etti. Bu parçacıklar, kurşun atomlarının ışık hızının %99,999993’ü kadar yüksek bir hızla çarpıştırılması sonucu oluştu.
Her ne kadar bu süreçte oluşan altın miktarı yalnızca 29 trilyonda bir gram olsa da, deneysel olarak bu kadar hassas ve karmaşık bir üretimin yapılabilmesi büyük bir başarı olarak değerlendiriliyor. Üretilen bu altın çekirdekleri, saniyenin çok küçük bir diliminde yok oluyor. Ancak bu süreç ALICE dedektörleri sayesinde saniyelik hassasiyetle gözlemlenebiliyor.
NADİR BİR FİZİKSEL OLAY: ELEKTROMANYETİK NÜKLEER DÖNÜŞÜM
ALICE iş birliği adına konuşan sözcü Marco van Leeuwen, bu deneyin yalnızca binlerce parçacığın oluştuğu yoğun çarpışmaları değil, aynı zamanda yalnızca birkaç parçacığın meydana geldiği nadir çarpışmaları da tespit edebildiğini vurguladı.
Van Leeuwen, bu hassasiyetin elektromanyetik ‘nükleer dönüşüm’ gibi nadir olayların incelenmesine olanak tanıdığını belirtti.
SİMYA EFSANESİNİN BİLİMSEL TEMELİ
Antik çağlarda simyacılar, kurşun ve altın gibi ağır metallerin benzer yoğunlukta olması nedeniyle birbirine dönüşebileceğine inanıyordu.
Modern bilim, bu düşüncenin temelinde bir gerçeklik olduğunu ortaya koyuyor. Periyodik tabloda kurşun 82 proton içerirken, altın 79 protona sahip. Bu da, kurşunu altına çevirmek için sadece üç protonun koparılması gerektiği anlamına geliyor.
SONUÇLARIN GÜNCELLENMESİ VE GELECEK POTANSİYELİ
ALICE projesinde çalışan fizikçilerden Uliana Dmitrieva, yapılan analizlerin CERN tarihinde ilk kez altın üretiminin doğrudan ve sistematik olarak tespit edildiğini söyledi.
Üçüncü çalışma döneminde, artan enerji seviyeleri sayesinde saniyede 89 bin altın çekirdeği üretimine ulaşıldı. Bu, önceki dönemlere kıyasla neredeyse iki kat artış anlamına geliyor.
Fizikçilerin bu deneyle elde ettiği bulguların, sadece temel parçacık fiziği hakkında daha derin bilgiler sunmakla kalmadığı, aynı zamanda maddenin dönüşüm potansiyeli üzerine de heyecan verici tartışmalara kapı araladığı ifade edildi.