Meral Özdemir
ÇERMİK- Diyarbakır’ın hem 8 bin yıl yaşadığı Sur’da hem de yeni yerleşim birimlerinde bir çok Dörtyol var ama kentin ilk Dörtyol’u neresi biliyor musunuz? Kentin ilk imar operasyonu ile 107 yıl önce oluşturulan ilk Dörtyol, Nebi camisinin bulunduğu Dörtyol’dur.
Diyarbakır’ın geçmişi ile ilgili yaptıkları çalışmalar fotoğraflar ve tanıklıklar ile bizlerle paylaşan Diyarbakır Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Derneği (DKVD), bu kez kentin ilk Dörtyol’una ışık tuttu.
Diyarbakır’ın hem geleneksel dokusunun olduğu Suriçi’nde hem de yeni kentte birçok dörtyol var ancak hepsi ’Balıkçılarbaşı Dörtyol’, ’Bağlar Dörtyol’ olarak telâfuz edilirken Dörtyol deyince akla ilk gelen Gazi Caddesinin İzzet Paşa Caddesi ve İnönü Bulvarıyla kesiştiği nokta olduğunu biliyor muydunuz?
Diyarbakır’ın ilk Dörtyolu 107 yıl önce oluşturulmuş
Suriçi’ndeki ilk imar operasyonlarıyla 1916’da dönemin valisi İzzet Paşanın kendi adını verdiği caddeyi Gazi Caddesini Saraykapıya bağlamasıyla ilk Dörtyol oluşmuştur. Balıkçılarbaşı tarafında devam eden eski çarşı geleneğinin aksine bu bölge ticaretin yeni yüzüdür.
Gazi caddesi boyunca hem yapıların görünüşü hem de barındırdığı markalar göz önüne alındığında Dörtyol ve çevresinin daha üst gelir grubuna hitap ettiği söylenebilir.
Hafızlarda dört köşesindeki yapı ve mekânlarla da yer alan Dörtyol’u DKVD Sözlü Tarih Çalışmalarında Prof.Dr. Halil Değertekin şöyle anlatır:
“Diyarbakırın merkezi sayılan Dörtyol’un dört köşesinde meşhur Şeyhmus Pastanesi, Atlas Şekerleme, Hakkı Fındık’a ait pastane ve Nebi Cami yer alırdı. Yolun tam ortasında da içinde trafik polisinin görev yaptığı silindir şeklinde kontrol noktası hemen dikkat çekerdi.
O dönemi yaşayanlar içinde sanırım bu üç iş yeri ile ilgili anısı olmayan yoktur. Baklava dondurma ve böreği haklı bir üne sahip olan Şeyhmus Pastanesi sadece Diyarbakır’ın değil bütün Güneydoğu’nun tanınmış pastanesiydi.
Pastanenin çaprazında Onur Palas’ın altındaki Atlas Şekerleme özellikle çikolata ile haklı bir ün sahibiydi. Bayramlarda çikolata lokum ve badem şekeri satışları olağanüstüydü. Karşısındaki Hakkı Fındık’ın pastanesi de çokça bilinen bi yerdi.
Diğer köşedeki Nebi Cami 1950’nin ilk yarısındaki yol genişletme çalışmalarından sonra onarılarak bugünkü haline getirildi. Şeyhmus Pastanesi, Atlas Şekerleme ve Hakkı Fındık’ın yeri ise zaman içinde sırayla yıkıldı yerine yeni yapılar yapıldı. ‘’
