Özgür Ayaydın
UNESCO Dünya Miras Merkezi ve danışma organı olan Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) geçen yıl Diyabakır’a yaptığı ziyaretinin ardından bölgenin “bütünlüğünün, kültürel öneminin ve tarihi kentsel dokusunun tehlike altında olduğunu tespit ettiği” bir rapor hazırladı.
Bu raporun ardından 2015’te Birleşmiş Milletler (BM) Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Miras Listesi’ne eklenen Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı’nın UNESCO Dünya Mirası Tehlike Altındaki Miras Alanı listesine alınma önerilmişti. Ancak kısa süre yapılan Dünya Mirası Komitesi Toplantısında bu öneri 1 yıl ertelenmişti.
Bu gelişmeler, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile belediyeler başta olmak üzere ilgili kurumların, Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı konusundaki uygulamalarına adeta geri adım attırdı.
NAZIM İMAR PLANI REVİZE EDİLDİ
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Meclisi, Hevsel Bölgesi sınırlarında bulunan yaklaşık 956 hektarlık alanı kapsayan bölgeye yönelik hazırlanan, 1/5.000 Ölçekli Revizyon Nazım İmar Planı ile 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı Revizyonu kararı aldı.
Kararda, 27 Kasım-3 Aralık 2022 tarihleri arasında UNESCO Dünya Miras Merkezi (DMM) ile Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) Ortak Reaktif İzleme Misyonu Dünya Miras Alanı ve tampon bölgelerinde gerekli incelemelerde bulunduğu ve Miras Listesine kayıtlı Hevsel Bahçelerinde yapılması gereken uygulamalarla ilgili rapor hazırladığı belirtildi.
7. MADDE DE ÖNERİLMİŞTİ
“Diyarbakır Kalesi Ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı” Miras Alanına İlişkin İstişare Toplantısında imza altına alınan tutanağın 7. maddesi kapsamında, ''Kültür Park, Kültür Park Genişleme Alanı Yeşil Alan, Rekreasyon Alanı ve Tarımsal Niteliği Korunacak Alan'' fonksiyonlarında kalan Hevsel Bahçelerinin etkin sürdürülebilirliğinin sağlanması amacı ile 'Tarım Alanı' fonksiyonuna dönüştürülmesi önerildiği'' aktarılan kararda, şunlar kaydedildi:
'' Hevsel bahçeleri olarak tanımlanan ve yürürlükteki planlarda Kültür Park Genişleme Alanı Yeşil Alan, Rekreasyon Alanı, Kentsel ve Bölgesel Spor Alanı, Ağaçlandırılacak Alan ve Tarımsal Niteliği Korunacak Alan fonksiyonlarında kalan alanların 1/5.000 ölçekli Revizyon Nazım İmar Planında ''Tarım Alanına'', 1/1.000 ölçekli Revizyon Uygulama İmar Planında ise ''Tarımsal Nitelikli Alana'' dönüştürüldüğü..''
YAPILAŞMA OLMAYACAK
Revizyon kapsamında miras alanı ve tampon bölge sınırında kalan Hevsel Bahçelerinin bütünlüğünün korunması esas olduğu vurgulanan kararda, ''Bu kapsamda tarım alanlarında yapılacak, tüm tarımcılık faaliyetlerinde Tarım İl Müdürlüğünün görüşü ve Kültür Varlıklarını Koruma Kurulunun onayı alınacak. Tarım alanı olarak belirlenen yerlerde hiçbir suretle yapılaşma yapılamayacaktır. Hevsel bahçeleri olarak belirlenen tarım alanlarında parselasyon işlemleri Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu iznine tabi olacaktır.(ifraz-tevhit vb.).'' denildi.
KUM ÇIKARILAMAYACAK
Kararda, tarım Alanında yapılacak uygulamalarda Hevsel Bahçesinin Unesco Dünya Mirası Listesinde olması hasebiyle UNESCO’nun korumaya yönelik tavsiyelerine ve toplantı kararlarına uyulacağı vurgulanarak, ''UNESCO Dünya Miras Alanı ve Tampon Bölge sınırları içinde kum ocağı ruhsatı verilmeyecek ve hiçbir şekilde kum çıkarılamayacak. '' ifadeleri yer aldı.
SOYUKAYA: ''ÖNEMLİ OLAN UYGULAMA''
Eski Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Alan Başkanı Nevin Soyukaya, hazırlanan planın genel anlamıyla olumlu olduğunu, planda Hevsel’in tarımsal alanın büyütüldüğünü söyledi.
Kağıt üzerindeki iyileştirmeden ziyade en önemli konunun uygulamada olduğunu vurgulayan Soyukaya, ''Eskiden bostan tarımcılığının yapıldığı Hevsel'de son yıllarda geleneksel tarımdan uzaklaşılarak, küçük endüstriyel tarıma başlandı. Yollar genişletildi, tarım arazileri birleştirildi. Uygulamada özgün ve geleneksel işlevler hayata geçirilmeli. Eskiden olduğu gibi bahçe sınırları korunmalı. Mevcut durumda resmi kuruluşların ihalesini alan firmaların Dicle Nehri'nden kum aldığı bilgileri var. Kağıt üzerindeki iyileştirmelerden ziyade alandaki uygulama önemli.''
