Meral Özdemir
Diyarbakır'da iki asrı aşkın süre önce neden dünyanın ilk gazetelerinden The Times gazetesine manşet oldu.
Diyarbakır, tarihinde bir kaç kez salgın hastalıklarla boğuştu. Çok sayıda kişinin ölümüyle sonuçlanan salgın hastalıklardan uzun süre kurtulamayan Diyarbakır'da 1712’de ve 1716 yılları arasında üç büyük veba salgını yaşandı.
50 BİN KİŞİ ÖLDÜ
Yine 1762 yılında görülen veba salgınında 50 bin kişi hayatını kaybetti. Bu salgından sonra da 1799-1800 yıllarında salgın yeniden ortaya çıktı ve çok sayıda kişi öldü.
Kadim kent, bu tarihlerde yaşadığı talihsizliği bir türlü üzerinden atamazken, hastalıklar nedeniyle insanların çoğu çareyi göç etmekte buldu. Veba salgını tam bitti derken, 1816 yıllarında yeniden hortladı.
VEBA YERİNİ KOLERA SALGININA BIRAKTI
Salgın hastalıklar, insan kaybının yanı sıra ciddi ekonomik kayıplara da yol açtı ve hayat adeta durma noktasına geldi. Salgın nedeniyle üretim olmayınca gıdaya erişim zorlaştı ve açlık başladı.
Açlık ve sefaletin yaşandığı o dönemlerde ordunun hareketi de kısıtlı hale geldi. Salgın savaşların kaybedilmesinde ve siyasi olarak başarısızlığa da yol açtı.
Toplumsal olarak karışıklığa ve düzensizliğe yol açan salgınları, 19. yüzyılın ikinci yarısında yerini koleraya bıraktı. Ancak, vebadan sonra ortaya çıkan bu hastalığın uzun süre ne olduğu anlaşılamadı.
Yeterli hekim olmamasının da neden olduğu koleranın teşhis edilmesine kadarki sürede çok sayıda kişi hayatını kaybetti. Salgın daha çok sağlıksız ortamda yaşayan fakir mahallelerinde etkisini daha çok gösterdi.
KOLERA SALGINI 5 KEZ YAŞANDI
Kaynaklarda, Musul’da baş gösteren koleranın Cizre, Mardin'den sonra Diyarbakır’a sirayet ettiği kaydediliyor.
Kolera salgınları kesintisiz olarak 1895’e kadar devam etti. Diyarbakır'da 1843, 1848, 1851, 1866 ve 1879 yıllarında toplam 5 kez kolera salgını yaşandı.
THE TIMES'IN MANŞETİ OLDU
Salgınlardan daha çok Hüsrevpaşa Cami etrafında oturan mahalle sakinleri etkilendi. Ölenler arasında gayri Müslimlerin de bulunduğu belirtiliyor.
Diyarbakır kolera salgınına yer veren İngiliz The Time gazetesinde yer alan haberde şöyle deniliyor:
''10 Kasım 1894 itibariyle merkez kasabada 158 kolera vakası ve 95 ölüm olduğunu yazmaktadır. Ayrıca vilayetin 6 mil doğusundaki 15 haneli Kozan köyünde 36 kolera vakasında 26 kişinin öldüğünü, 18 mil kuzey doğuda bulunan 30 haneli Ruetan köyünde 65 kolera vakasında 45 kişinin öldüğü, hasta olan 12 kişiden 10’unun durumunun ise ciddiyetini koruduğu; 50 mil doğuda bulunan Beşiri bölgesindeki bir köyde ise 34 vaka meydana geldiği ve 34 kişinin öldüğü'' ifade edilmektedir.
''Kolera vakasının meydana geldiği bu köylerde doktor bulunmadığı'' dile getirilirken, yöre halkının sağlık konusundaki bilgisizliği ve kaderciliğinin ölü sayısını artırdığı belirtiliyor.
Gazetenin haberinde salgının sadece Diyarbakır merkezinde değil hemen hemen tüm vilayet genelinde varlığını sürdürdüğü yer alıyor.
Diyarbakır’a bağlı Silvan ve Beşiri bölgeleriyle, komşu vilayet Bitlis Vilayeti’nde de ortaya çıkan salgın, alınan tedbirlerle kontrol altına alındığı bildiriliyor.
