Özgür Ayaydın
Diyarbakır-Siverek karayolunun 20. kilometresindeki Yolboyu köyü sakinleri, 68 yıl önce bir anda kültürlerini hiç bilmedikleri ABD’lilerle yaşamaya başladı.
Köyde 1956 yılında Amerika ve Türkiye ortaklığında savunma üssü kurularak, radarlarla Sovyetler Birliği ve bazı Ortadoğu ülkeleri izleniyordu.
SSCB'ye en yakın NATO üslerinden biri olan Pirinçlik Üssünde 1997 yılına kadar binlerce ABD’li çalışırken, destek hizmetlerinde de çok sayıda Diyarbakırlı ile köydeki gençler de istihdam edildi.
PRİNÇLİK'TE ÇALIŞMAK GÖZDEYDİ
Çalışanların sendikalı ve günün koşullarına göre yüksek maaş almaları dolayısıyla Prinçlik Üssünde çalışmak o dönem çok büyük ayrıcalıktı.
ABD’lilerin bazılarının Diyarbakır il merkezinde oturmayı tercih etmesi ve hafta sonları alışveriş için gelmeleri dolayısıyla esnafa büyük katkısı oldu.
Ayrıca üste çalışanlarının ihtiyaçlarının temini için tesiste oluşturulan mağazadan tedariği sağlanan o yıllarda hayli ulaşılmaz olan elektronik eşya ve diğer ürünler de bu sayede Diyarbakır’da satışa çıkarılırdı.
TELEVİZYON VE KUTU KOLA ÜS SAYESİNDE GELDİ
Türkiye’de daha o dönem blujeans (Kot pantolon) bilinmezken, ABD’lilerin ülkelerinden getirdiği Levis marka kot pantolonları tedarik eden üs çalışanlarından alan esnaf bunları dükkanında satışa sundu.
Diyarbakırlılar, ayrıca ilk kez televizyon, video, kamera ve benzer teknolojik ürünlerle ilk tanışması Prinçlik Üssü'nden tedarik edilenler sayesinde gerçekleşti. Buradan getirilen spor ayakkabısı, kot pantolon ve basketbol topu gözde ürünler olurken, Diyarbakırlı gençler Time ve Newsweek gibi dergiler de yine bu yolla okuma fırsatı buldu.
AMERİKAN ÜRÜNLERİNİN SATILDIĞI TEK ADRES
Ulu Camiden Çarşıya Şevuti‘ye girerken sol köşedeki Xale Çavuş ‘un (Çavuş Dayı ) dükkanı söz konusu ürünlerin satışa sunulduğu mekandı. Bu nedenle Diyarbakırlı gençler her fırsatta uğradıkları iş yerinde yeni ürünlerin gelip gelmediğini kontrol ederdi.
KÜÇÜK AMERİKA
Üs, halk tarafından ‘’NATO’’ olarak, personeli de ''NATO çalışanı’’ ifade edilirken, Prinçlik köyünün gençleri az da olsa ingilizce öğrendi.
Tesiste görevli ABD ‘li personelin bir kısmı o tarihlerde Yenişehir ilçesindeki İpekçi Taksi durağı civarında yaşamayı tercih ettiği için burası Diyarbakırlılar tarafından o dönem “ Küçük Amerika “ olarak da nitelendirildi.
‘İSİMLERİ ‘’HOKEY'' OLDU
Pirinçlikteki ABD’lilerin Diyarbakır esnafıyla konuşmalarında ‘’Okey’’ (Tamam) ifadesini sık sık kullanıyordu.
Bazı esnafın ‘’Okey’’i ‘’Hokey’’ olalarak telafuzunun ardından ABD’lileri her seslenen ‘’Hokey’’ demeye başladı. Böylece deyim yerindeyse isimler ‘’Hokey’’ oldu.
Altın ve gümüş, halı, kilim gibi otantik ve yöresel eşyalar satın alan ABD’liler beraberlerinde ülkelerine götürdü.
Yine o yıllarda Diyarbakır Karpuzu tohumunun ABD'ye götürüldüğü ve orada ekiminin yaıldığı hatta Hatta Nebreska Üniversitesinde Diyarbakır karpuzu ile ilgili çalışmalar yapıldığı dile getirilmişti.
KÖYLÜLER İNGİLİZCE ÖĞRENDİ
O dönem üssün mağazasında çalışan Yolboyu Köylülerinden Ramazan Doğan, üssün Diyarbakır’a özellikle de köylerine büyük katkısı olduğunu söyledi.
Prinçlik'te ABD’li subay ve askerin yanı sıra sivil personelinde görev yaptığını aktaran Doğan, ''Çok sayıda köylümüz de orada çalışıyordu. İletişim kurmak için az da olsa İngilizce öğrendim. Askerler 1 yıl görev yapıp, ABD'ye dönüyordu. O nedenle binlerce ABD’li gelip gitti.’’ dedi.
HAFTASONU MÜŞTERİLERİN ÇOĞU ABD'Lİ OLURDU
Cega Medya Yazarı Arif Özavcı ise Diyarbakır’a ve esnafına büyük katkı sunduğunu belirtti.
1978 yılında Demir Oteli resepsiyonunda çalıştığını dile getiren Özavcı, ''O tarihte NATO üssündeki komutanlar ve sivil personel Demir Otelin terasında haftada bir yemeğe gelir, yanlarında Newyork’da çalınan en son plakları getirip orada çalarlardı. Cumartesi veya pazar akşamları çoğunluk yabancı olurdu.’’ dedi.
1997’DE DİYARBAKIR’I TERK ETTİLER
Teknolojik gelişmelere bağlı olarak Prinçlik Üssü önemini yitirdi. Uzaydaki uydularla izleme faaliyetlerine geçen ABD ve NATO,
1997'de Avrupa'daki üsleri azaltmak ve uzaydan denetim yapmak adına üssü terk etme kararı aldı. Kararın ardından 30 Eylül 1997'de tamamen boşaltıldı.
Üssün eski yeri daha sonra Türk Silahlı Kuvvetlerine devredildi.
