Eyüp Kaçar/özel haber
Üzerlerinde ölenin adı, yeri, yaşı, cinsiyeti, ölüm yılı, mesleği ve daha bir çok önemli bilgi var. Mezar taşları aynı zamanda, bulunduğu toplumun sosyo kültürel yapısı, folklorik özellikleri, siyasi ve askeri gücü, dini, dili, mezhebi ve ölü gömme gelenekleri hakkında da fikirler verir.
Tarih, sanat, edebiyat ve kültürel değeri olan mezar taşları, aynı zamanda kıymeti geç anlaşılan kültür varlıklarıdır. Diyarbakır Müzesi'nde çok sayıda mezar taşı bulunmaktadır. Diyarbakır bölgesinde islami döneme ait birçok mezar taşı olduğu gibi, Hiristiyan ve Ermenilere ait de çok sayıda mezar taşı bulunmaktadır.
Bir çok sahabenin, evliyanın ve din alimin olduğu Diyarbakır bölgesinde çok sayıda mezar taşının olması tarihsel fonksiyonu ile alakalıdır.
Kent aynı zamanda, sahabe ve evliya mezarlarıyla da ünlüdür. İslamiyet öncesi ve sonrasında yaşayan pek çok önemli sahsiyetin türbesi Diyarbakır'da bulunuyor. Bununla birlikte, Diyarbakir'da görev almış komutan, vali gibi devletin çesitli kademelerindeki önemli kişilerin türbeleri de yer almaktadır.
Diyarbakır Müzesi'nde sergilenen mezar taşlarının bulunduğu bölümde şu bilgilere yer veriliyor:
"Diyarbakır ve çevresindeki aziz ve evliyalarin hayatını anlatan kaynaklar ve kent yıllıklarında peygamber mezarları ile ilgili bilgiler bulunmaktadir. Eğil'de türbeleri bulunan Elyesa ve Zülkifl peygamberlerin Diyarbakır'da gömülü olduklar bu kaynaklarda geçmektedir. Türbeleri, Dicle Baraj Gölü havzasında kaldğı için, 1995 yılında Eğil'deki yüksek bir tepeye taşınmıştır. Son yıllarda onarılan Hz.SüleymanCamisine bitişik olan kare plan ve kubbeyle örtülü türbenin iç mekânında Murtaza Paşa ve çocuklarna ait mezar taşları bulunmaktadır.
Diyarbakır'da bulunan bir diğer türbe Gülşenîler Tekkesi olarak bilinen yapi topluluğu içinde yer alan Sari Saltuk (Gülşeni) Türbesi'dir. Burada Şeyh Sadık Ali medfundur. İnşa tarihi bilinmemekle birlikte, araştırmacılar tarafından Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) dönemine tarihlenir. İçten ve dıştan sekizgen planlı ve tek katlıdır.
Özdemiroğlu Osman Paşa Türbesi, Diyarbakir'da valilik yapan Osman Paşa adına 1585 yılında yaptırılmıştır. Türbe iki bölümden meydana gelmektedir. Kuzeyde kare planlı giriş bölümünden geçilen asıl türbe mekânı içten ve dıştan sekizgen planlıdır.
Fetih sırasında kimi kaynaklarda yirmi dört, kimi kaynaklarda ise sehit düsen yirmi yedi sahabenin türbesi iç Kale'de Hz. Süleyman Camisinin girişindedir. Cami, ismini fetihi bizzat gerçeklestirenlerden Halid B. Velid'in oğlu Sahabe Süleyman ibn-i Halid'den alır. Diyarbakir Salnamelerinde ayrica Nebi (haberci) mezarlarından da bahsedilmistir. Ergani, Eğil ve Sur ilçelerinde Nebi mezarlari bulunmaktadir."
