Eyyüp Kaçar / özel haber
Tarih boyunca 33 medeniyete ev sahipliği yapan Diyarbakır, aynı zamanda sahabe ve evliya mezarlarıyla da ünlüdür. İslamiyet öncesi ve sonrasında yaşayan pek çok önemli sahsiyetin türbesi Diyarbakır'da bulunuyor. Bunların yanı sıra yine Diyarbakır'da görev yapmış birçok komutan, vali gibi devletin çesitli kademelerindeki önemli kişilerin türbeleri de var.
Bunlardan biri de Özdemiroğlu Osman Paşa. Lala Mustafa Paşa'nın ricalarıyla bazı Anadolu sancak beyliği ve sonra valiliklerde bulunan Özdemiroğlu Osman Paşa, 1573'de Diyarbakır Beylerbeyliği'ne getirildi. Bu görevdeyken, İran'la savaş için serdar seçilen Lala Mustafa Paşa maiyetine verildi. Burada gösterdiği beceriden ve komuta ettiği alayının mükemmelliğinden dolayı isim yaptı. Çıldır Muharebesi'nde büyük kahramanlık gösterip Şirvan'ın ele geçmesinde büyük katkı yaptı. Bu başarılardan dolayı 1578'de yeni ele geçirilip kurulan Şirvan Beylerbeyliği görevi verildi.
Uzun yıllar bir çok Osmanlı toprağında görev yapan Özdemiroğlu Osman Paşa, 1584 yılında Kafkas cephesinden Kefe'ye döndü ve Osmanlı İmparatorluğu'na isyan eden Kırım Hanı II. Mehmed Giray'ı Kılıç Ali Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması'nın yardımıyla mağlup etti ve II. İslam Giray'ı tahta çıkararak Kırım Hanlığı üzerindeki Osmanlı hakimiyetini yeniden kurdu.
VASİYETİ ÜZERİNE DİYARBAKIR'A GETİRİLDİ
27 Ekim 1585'te hastalığı nedeniyle Tebriz'den ayrıldı. Şenb-i Gazan'a kadar ağır hastalığı dolayısıyla tahtırevanla taşındı. Bu mevkide üzerine bir Safevi ordusu geldi. Burada yapılan Şenb-i Gazan Muharebesi'ni de Osmanlı ordusu kazanıp İran ordusu püskürtüldü. Aralık 1585'te Şenb-i Gazan'da kaldığı bir gece durumu daha da ağırlaştı. Daha sonra aynı kentte, 59 yaşında iken hayata gözlerini yumdu. Vasiyetine uyularak naaşı Diyarbakır'a getirildi ve burada beylerbeyi iken yaptırdığı türbeye gömüldü.
Özdemiroğlu Osman Paşa'nın türbesi, Sur İlçesi'nde Kurşunlu Caminin hemen yanında bulunuyor. Türbe içten ve dıştan sekizgen plan olarak yapılmış.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Diyarbakır Bölge Müdürlüğü tarafından türbenin üstüne asılan kitabe ve Türkçe tercümesinde şöyle deniliyor.
1. Budur Sultan Han'in veziri
2. Ki feth oldu elinde mulk-i Şirvan
3. Yedi yıl terk-i taht etti elinden
4. Hudabende Muhammed Şah-I İran
5. Teter Han oldu asi Padişahe
6. Anin ref'i olundu buna ferman
7. Koyup Şirvan' gitti asi Han'e-
8. Kesüp başın yerine dikti bir han
9. Dönüp Tebriz'i aldi oldu tarih
10. Cihanda nam koydu göçtü Osman 993/1584
MİMAR SİNAN'IN DİYARBAKIR'DAKİ İKİNCİ ESERİ Mİ?
Diyarbakır Müzesinde yer alan "Diyarbakır Türbeleri" bölümünde Özdemiroğlu Osman Paşa'nın türbesinin Mimar Sinan tarafından yapıldığına atıfta bulunuluyor. Yazı da şu görüşlere yer verilmiş:
"Özdemiroğlu Osman Paşa Türbesi, Diyarbakir'da valilik yapan Osman Paşa adına 1585 yılında yaptırılmıştır. Mimar Sinan'ın hayatının ve eserlerinin anlatildigi Tuhfetü'l- Mimarin'de, Mimar Sinan'ın yapıtı olarak geçmektedir. Türbe iki bölümden meydana gelmektedir. Kuzeyde kare planlı giriş bölümünden geçilen asıl türbe mekânı içten ve dıştan sekizgen planlıdır."
Ancak, müzede paylaşılan bilgilerde türbenin yapıldığı tarih ile Mimar Sinan'ın ölüm tarihi arasında 3 yıl var. Kayıtlarda 1588'de öldüğü belirtilen Sinan'ın ölmünden üç yıl önce yani 97 yaşındayken bu türbeyi yapmış olması gerekiyor. Ancak, Sinan'ın o yaşta bu türbeyi yapma ihtimali düşük görülüyor. Bir ihtimalde müzdeki yazıda türbenin yapıldığı tarihin yanlış olması. Çünkü, Özdemiroğlu Osman Paşa'nın hayatının anlatıldığı biyografisinde türbeyi öldüğü 1585 yılından önce yaptırdığı belirtiliyor.
Osmanlı Padişahlarından 2. Selim, 1. Süleyman ve 3. Murad dönemlerinde baş mimar olarak görev yapan Mimar Sinan Hayatı boyunca İstanbul, Edirne, Ankara, Kayseri, Erzurum, Manisa, Diyarbakır, Bolu, Çorum ve Kütahya gibi Anadolu kentleriyle Halep, Şam, Budin gibi Osmanlı topraklarında yaptığı su yolları, çeşmeler, camiler, külliyeler, medreselerle dünya tarihine ismini yazdırdı.Toplamda 375 eser yapan Sinan'ın "Ustalık eseri" ise 85 yaşındayken yaptığı Edirne'deki Selimiye Camisi. 85 yaşındayken bugün dünya kültür mirası listesinde yer alan bu eseri yapan Mimar Sinan'ın Diyarbakır'da Özdemiroğlu Osman Paşa Türbesini yapıp yapmadığı ancak yapılacak gerçek bir araştırma ile anlaşılabilir.
Resmi kayıtlara göre, Mimar Sinan'ın Diyarbakır'da yaptığı tek eseri Behram Paşa Camisi olarak görülüyor. Eğer Özdemiroğlu Osman Paşa'nın türbesi'nin de Sinan tarafından yapıldığı kanıtlanırsa, ünlü mimarın Diyarbakır'da yaptığı eser sayısı ikiye çıkacak.
BEHRAM PAŞA CAMİ TARİHÇESİ
Behram Paşa Camii, Diyarbakır valiliği yapan Behram Paşa tarafından Mimar Sinan'a yaptırılmış Osmanlı eseridir. Caminin yapımına 1564 yılında başlanmış ve 1572 yılında yapımı sona ermiştir.Giriş kapısının üstündeki sağ ve sol sahanların ters düzeninin bugünkü inşaatlarda kullanılan modern sıkıştırma usulünün günümüzden 400 sene önce taş inşaatına uygulanması suretiyle yapılması bilim adamlarının dikkatini çekmekte ve takdirini kazanmaktadır.Bazalt taşlarıyla çok orijinal bir çalışma olan Diyarbakır'ın yerel mimarisini yansıtan Behram Paşa, Mimar Sinan'ın nadide eserleri arasında yerini almıştır. Caminin içi 16. yüzyılda yapılan İznik çinileri ile süslüdür.
