Meral Özdemir
Dünya'nın manyetik alanında 3000 yıl önce meydana gelen gizemli bir anormallik Mezopotamya tuğlalarıyla ortaya çıkarıldı.
Biyolojik, fiziksel ve sosyal bilimlerle ilgili makalelerin yer aldığı Amerika PNAS Dergisi'nde yayımlanan yazıda, dünyanın manyetik alanında 3 bin yıl önce meydana gelen gizemli anormalliğe yer verildi.
Bilim insanları, Dünya'nın zamanla artan, zayıflayan ve hatta tersine dönen manyetik alanını araştırmak için büyük ölçüde şimdiki Irak'ta bulunan antik Mezopotamya'dan kalma 32 kil tuğladaki demir oksit minerali taneciklerini inceledi.
Yapılan analizler sonucu Mezopotamya tuğlalarında pişirilen demir oksitin, antik manyetik alan anomalisini doğruladığı ortaya çıktı.
MANYETİK ALANDAKİ DEĞİŞİKLER
Yaklaşık 3000 yıl önce antik Mezopotamya'da tuğla ustalarının krallarının isimlerini kil tuğlalara bastıkları anlatılan yazıda, Yeni Babil İmparatorluğu'nun kurucusu ve Keldâni hanedanının ilk kralı II. Nebuchadnezzar dönemine (MÖ 604-562 civarı) tarihlenen isimlerin basılı olduğu tuğlaların M.Ö. 3. ve 1. bin yıllar arasında pişirildiğinin belirlendiği kaydediliyor.
''Kilin içindeki demir oksit taneleri, tuğlalar ısıtıldığında Dünya'nın manyetik alanında meydana gelen değişiklikleri kaydetti ve bilim insanlarının manyetik alandaki değişiklikleri yeniden yapılandırmasına olanak sağladı'' denilen yazıda, bu bulgunun bilim adamlarının gelecekte eserleri tarihlendirmesine de yardımcı olabileceği ifade edildi.
University College London'da Yakın Doğu arkeolojisi ve arkeolojik veri bilimi profesörü Mark Altaweel de yaptığı açıklamada, Antik Mezopotamya'da kronolojiyi anlamak için genellikle radyokarbon tarihleri gibi tarihleme yöntemlerine güvendiklerini belirterek, ''Bu çalışma artık önemli bir tarihlendirme temeli oluşturmaya yardımcı oluyor'' dedi.
ÇALIŞMALAR NASIL YAPILDI
Çalışma yönteminin de anlatıldığı makalede, şu ifadelere yer veerildi:
''Her tuğlada, her hükümdarın hükümdarlığı sırasındaki 12 Mezopotamya kralından birinin adı yazılıydı; arkeologlar daha önceki bulgulara dayanarak bunun tarihlerini zaten biliyorlardı. Ekip, her bir tuğladaki demir oksit taneciklerinin manyetik gücünü, tuğlaların kırık yüzeylerinden küçük parçalar kopararak ve içindeki minerallerin manyetik alan gücünü ölçmek için bir manyetometre kullanarak ölçtü.
Kralların saltanat tarihlerini ölçülen alan gücüyle birleştirerek, Mezopotamya'da zaman içinde Dünya'nın manyetik alanının iniş ve çıkışlarını gösteren bir zaman çizelgesi oluşturuldu.''
''DÜNYANIN MANTYETİK ALANI DEĞİŞTİ''
Gezegenin manyetik alanının M.Ö 1050 ile 550 yılları arasında şimdiki Irak çevresinde şaşırtıcı derecede güçlü olduğu bir dönem olan ''Levantin Demir Çağı jeomanyetik Anomalisi''ne ilişkin kanıtları desteklediği ifade edilen yazıda, şu ana kadar Orta Doğu'da anormalliğe ilişkin kanıtların çok az olduğu belirtildi
Nebuchadnezzar II dönemine (yaklaşık MÖ 604 ila 562) tarihlenen örneklerin beşindeki taneler, Dünya'nın manyetik alanının bu dönem boyunca önemli ölçüde değiştiğini gösterdi.
Kaliforniya'daki Scripps Oşinografi Enstitüsü'nde jeofizik profesörü olan çalışmanın ortak yazarı Lisa Tauxe, şunları kaydetti:
''Jeomanyetik alan, yer bilimlerindeki en esrarengiz fenomenlerden biridir. Zengin Mezopotamya kültürlerinin iyi tarihlendirilmiş arkeolojik kalıntıları, özellikle de belirli kralların isimlerinin yazılı olduğu tuğlalar, alan gücündeki değişiklikleri yüksek zaman çözünürlüğünde incelemek ve birkaç on yıl veya daha kısa sürede meydana gelen değişiklikleri izlemek için benzeri görülmemiş bir fırsat sunuyor.''
